Skąd
przybyliśmy

Koniec wojen z Litwą, a następnie pokonanie Krzyżaków umożliwiają rozpoczęcie na Mazowszu stałego i trwałego osadnictwa.
W opracowaniu prof. Jerzego Wiśniewskiego "Dzieje osadnictwa. Rozwój osadnictwa na pograniczu Polsko - Rusko - Litewskim od końca XIV w. do połowy XVII w." napisano:
"... Również tutaj znaleźli się uciekinierzy pruscy, których znaczna część jako drobna szlachta osiedliła się na wschodnim Mazowszu (około 25 wsi), ale przybyła ona poprzez zachodnie Mazowsze, na którym przez parę pokoleń mieszkała. Jeszcze w   XV  w. używali oni pruskich imion i przezwisk (Cadmyl, Tatmyl, Santor, Waga itp.), od których poszły rodowe nazwy wsi pochodzenia pruskiego (Wragi, Nienałty itp.). Rody te, używające herbu Prus, z czasem przyjęły nazwiska przymiotnikowe od wsi, w których zamieszkiwały (Nienałtowscy, Jarnutowscy, Górscy, Sulewscy itd.)...".

Prusowie (i Jaćwięgowie) pojawiali się na terenach dzisiejszego Mazowsza i Wielkopolski w wyniku emigracji z Prus na teren Polski, a w szczególności na teren Mazowsza. Emigracja wynikała z graniczenia tych ziem, stosunków handlowych, gospodarczych i wreszcie więzów krwi, jakie między ludnością tych krajów zachodziły. Prusowie przybywali także, jako jeńcy wojenni oraz sojusznicy, którzy brali udział w wyprawie przeciwko wspólnemu wrogowi (Bolesław Kędzierzawy prowadził ich na wyprawę przeciw cesarzowi Fryderykowi Barbarossie w 1157 r., a Konrad Mazowiecki w 1227 r. na .... Kraków) i nie powracali do Prus.

Na ziemiach polskich gniazda rodowe Prusów obejmują setki miast i wsi. Większość z nich została założona przez Prusów i ich potomków. Kilkaset polskich szlacheckich rodów wywodzi się od pruskich rycerzy. Większość z nich sygnowała się herbem Prus. Wsród rodów sygnujących się herbem Prus - Nienałtowscy są wymieniani w 1505 r. (Paulus Nyenalth herbu Prus), natomiast pomijani w hebarzach powstałych w XIX w. O przyczynach tego piszę w rozdziale "Herby". Chociaż w najnowszym herbarzu Tadeusza Gajla wymienia się przy Nienałtowskich herb Nałęcz i Prus.

W [16] podano, że 16 stycznia 1505 r. sześciu świadków herbu Prus stwierdziło:

"Paweł Nienałt syn Falisława de Kuleszki idzie z domu Windyczynego i z Obrzorzonowego, i z domu tego, któremu to prawo służy".

Książeta mazowieccy Siemowit i Kazimierz nadają w 1345 roku przywileje swoim wiernym sługom Prusom, niewymienionym z imion, którzy służą im równie wiernie jak ich dziadowie i ojcowie książętom Bolesławowi i Trojdenowi, od których owi dziadowie i ojcowie dostali przywileje, które teraz dostają ci niewymienieni z imienia. Z kontekstu wynika, że owymi dziadami są Windyka i Obizor, którzy są braćmi, zaś ojcami Tułokojt, Łykota, Zbąd, Bujtyła, Santor i Dobrogost. Oni wszyscy już nie żyją. Można zatem sądzić, że przywilej od Bolesława (druga połowa XIII wieku) otrzymali Windyka i Obizor, zaś od Trojdena (początek XIV wieku) pozostała szóstka. Zatem Nienałtowscy mogą iść zarówno od Windyki, jak i Obizora, co sugeruje również powyższa zapiska z 1505 roku. W związku z tym, że wymieniony dokument redagował Gunter (per manus domini Guntheri), będący kanclerzem czerskim - sądzić można, że potomni Windyki i Obizora (czyli może i przodkowie Nienałtowskich) zamieszkiwali początkowo na ziemi czerskiej [Powyższy akapit skorygowałem 16.12.2015 r. w oparciu o opinię Piotra Szczurowskiego (z Prusów). Dziękuję!].

Tak więc, sześciu świadków herbu Prus stwierdziło, że Paweł Nienałt z Kuleszek (miejscowość w pobliżu Nienałt) jest potomkiem Windyka lub Obizora i przysługują mu wymienione prawa (przywileje) nadane przez książąt mazowieckich. Skąd świadkowie w 1505 r. mogli znać czyjeś pochodzenie od kilku pokoleń wstecz? Wynikało to głównie z pamięci współrodowej i możliwości ubiegania się o ewentualny spadek. Były też inne całkiem prozaiczne powody. Niepisane prawo i gościnność nakazywały przyjmować pod swój dach i żywić nawet najdalszych krewnych. Tak więc, znajomość powiązań rodzinnych była cenna i kultywowana.

Przodkowie Nienałtowskich mogli osiedlać się na Mazowszu (m.in.: okolice Czerska - Tarczyn, Grójec) począwszy od 1243 r. Jeszcze zamieszkiwali tam w 1345 r. Ponowna faza przesiedlania na wschodnie Mazowsze (1415-1430 r.) w okolice dzisiejszych Nienałt - mogła być związana z pokonaniem Krzyżaków, przeludnieniem ziemi sochaczewsko-czerskiej i znacznymi przywilejami książąt mazowieckich dla przesiedleńców. Przodkowie szybko ulegają asymilacji, bowiem w latach poprzedzających 1490 r. [16] posiadali słowiańskie imiona. Prawdopodobnie asymilacja nastąpiła kilka pokoleń wcześniej - jeszcze podczas pobytu na ziemi sochaczewsko-czerskiej.
Prawdopodobnie wspólnie z przodkami Nienałtowskich przenieśli się w okolice Nienałt także inni Prusowie. - Byli nimi przodkowie Skłodowskich (nazwa Skłody pochodzi najpewniej od popularnych imion pruskich Ausklode, Sklodo). Być może i ziomkami byli Niestę(em)powscy.


Co sobą wyraża nazwa Nienałty? Wg dr Rozalii Przybytek z Instytutu Języka Polskiego PAN (Kraków) oraz genealoga z USA Leona Stevensa:
"Nazwa osobowa Nie-nałt jest antroponimem z negacją nie-. Była to bardzo żywotna struktura w tworzeniu nazw osobowych (tak w językach słowiańskich jak i bałtyckich, do których należał język staropruski). Imiona z negacją należały zdaniem niektórych autorów do tzw. imion magicznych, mających na celu ochronę ich nosiciela przed złymi potęgami. Człon -nałt- ma związek z pruskim słowem naut-in 'bieda'. Tak więc imię mogło wskazywać na życzenie nadającego je, by nosiciel tego imienia - "nie zaznał biedy".
"Ród Prusów nie zaliczał się ani do specjalnie znakomitych, ani do możnych. Nie odgrywał prawie żadnej roli politycznej w dziejach państwa polskiego, jak to można stwierdzić u innych rodów rycerskich. Nie może poszczycić się też wybitniejszymi osobistościami, któreby nadawały kierunek jego działalności państwowej lub wywierały wpływ na stosunki polityczne. Z pośród polskich rodów rycerskich wyróżnia się chyba tylko swą liczebnością - śmiało może współzawodniczyć z Jastrzębcami. Stwierdza to już Wacław Potocki w swym herbarzu, gdy mówi, że <Nie podobna dowcipem, ani piórem kusem wyrazić: jak wiele się szlachty pisze Prusem.>."[17]
Wszyscy obecnie żyjący Nienałtowscy wywodzą się z jednego pnia
(nie było drugich Nienałt w innej części kraju) i dlatego jesteśmy spokrewnieni. Nasze niełatwe nazwisko nie było używane (tak jak inne) do nadawania podrzuconym dzieciom. Nikt też nie podszywał się pod nie, licząc na zwiększenie swojego znaczenia

Najwięcej informacji o naszych przodkach - Prusach można znaleźć na stronie:
Pruthenia - Stowarzyszenie Miłośników Historii i Kultury Prusów

Słownik polsko-pruski i prusko-polski http://pruthenia.strefa.pl/jezyk/slownik_2006.pdf

Piśmiennictwo pruskie uległo zapomnieniu w XVI w. Wydawane książki to głównie niemiecko-pruskie katechizmy oraz słowniki. Pokazano 3 strony tytułowe katechizmów [1],[2],[3] i dwujęzyczne teksty tam wystepujące [4],[5],[6]. Teksty (rysunki) zaczerpnięto z ksiązki Wituatasa Maziulisa. Prusu kalbos paminklai. Wilnius 1966 r. Książkę uzyskaliśmy dzięki pomocy Pana Leona Stevensa z USA.

Słownik prusko-angielski http://poshka.bizland.com/prussian/reconstructions.htm. Dziękujemy Pani prof.dr hab. Halinie Wątróbskiej
za wskazanie tego linku.

Strona poświęcona m.in. językowi pruskiemu (zamieszczono kilka oryginalnych przysłów), katechizmom i słownikom niemiecko-pruskim
http://www.kortlandt.nl/editions/. Stronę wyszukała Pani Anna Nienałtowska z Tych.

Gramatyka j. pruskiego http://www.pruthenia.pl/d3.html

Inna ciekawa strona http://donelaitis.vdu.lt/prussian/lang.htm

Znawcą i propagatorem języka pruskiego w Polsce jest Pan Maciej Piegat

Historia walk Prusów z sąsiadami znajduje się m.in. na: http://www.domwarminski.pl/content/view/431/582

Rosyjski pogląd o walkach prusów -http://www.thietmar.narod.ru/index.htm - kliknąć "pruskij wopros" I i II

W 2001 r. wydawnictwo Iskry wydało książkę autorstwa Wojciecha Giełżyńskiego
Jaćwięgi są wśród nas
opisującą także historię plemion pruskich.
Dziękujemy za jej przysłanie Panu Leonowi Stevensowi z USA - znawcy historii Prusów.

Więcej informacji o źródłach internetowych i pisanych na Bibliografia "pruska"

Ciekawe opracowanie Roberta Kosteckiego, znawcy heraldyki i genealogi pruskiej - "Ród Prusów"

 

do głównej strony